متأسفانه ایران به عنوان یک کشور بلاخیز، از 43 بلای طبیعی شناخته شده در دنیا، 31 مورد آن را تجربه کرده است که سیل، زلزله، خشکسالی، حرکات توده ای، آتش سوزی و سرمازدگی متداول ترین آنها می باشد. بنا بر ارزیابیهای صورت گرفته، این بلایا سالانه در حدود 1100 میلیارد ریال بر اقتصاد کشور خسارت وارد می سازد. از آنجایی که ایران بر روی کمربند زلزله دنیا واقع شده است، مطالعه خطرات ناشی از این پدیده از ارزش زیادی برخوردار است. علاوه بر زلزله، پدیده های مرتبط با آن، به خصوص حرکتهای توده ای که همراه یا کمی بعد از زلزله به وقوع می پیوندند، آمار خسارتها را به حد قابل توجهی بالا می برند. پدیده حرکت توده ای،گرچه می تواند در اثر عوامل دیگری نیز به وجود آید، اما زلزله به عنوان محرکی قوی، می تواند نقش اصلی را در ایجاد آن ایفا نماید.
با توجه به این مطلب که حرکت توده ای نسبت به سایر بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و آتشفشان مدیریت پذیرتر و قابل پیش بینی تر می باشد، لذا شناخت این پدیده از اهمیت بنیادی در مقابله با بلایای طبیعی برخوردار است .

حرکتهاي توده اي، از نظر خسارت اقتصادي­- اجتماعي، از مهمترين بلایای طبيعي به شمار مي روند. این در حالی است که کمی کردن عوارض و خسارتهای حرکتهای توده ای زمین، به علت فقدان آمار و گزارشات جامع از کشورها کار مشکلی است. با این وجود، کشورهایی مانند آمریکا، ژاپن، انگلستان و تا حدی چین آمار نسبتاًً خوبی را در این زمینه دارا می باشند.
خسارتهای حاصل از حرکات توده ای را می توان به دو دسته کلی زیر تقسیم بندی کرد :

1- خسارتهای مستقیم 2- خسارتهای غیرمستقیم

 

1- خسارتهای مستقیم   این گونه خسارتها، خسارات وارد شده به جان و مال افراد واقع در محدوده وقوع حرکتهای توده ای را در بر می گیرد. به عبارت دیگر، شامل هزينه جبران خسارات فيزيکي عيني و مرمت ساختمان ها و اراضي واقع در محدوده جابجايي مي باشد.
خسارتهای مستقیم حرکتهای توده ای به شرح زیر می باشد:
1-1- خسارات جانی: فوت و مصدومیت1
-2- خسارات وارد شده به ساختمانها و منازل مسکونی: تخریب ساختمانها و مدفون شدن منازل1
-3- خسارات کشاورزی: از بین رفتن محصولات کشاورزی، تلف شدن دامها، غیریکنواخت شدن سطح اراضی، ایجاد ترکهای عمیق در اراضی کشاورزی و ..
1-4- خسارات وارد شده به جنگلها و مراتع: خارج شدن ریشه درختان از زمین، کاهش چوب سرپا، کاهش علوفه و ..
1-5- خسارات وارد شده به منابع و تاسیسات آبی: آسیب رسیدن به مخازن آب و کانالهای آبیاری، کاهش ظرفیت مخازن آب، کاهش عمر مفید سدها، افزایش بار رسوبی رودها و تشکیل دریاچه ها و سدهای طبیعی در مسیر رودها
1-6- خسارات وارد شده به راهها و خطوط ارتباطی: مسدود یا تخریب شدن جاده ها، مسدود یا تخریب شدن خطوط راه آهن و مسدود یا تخریب شدن تونلها و ..
1-7- خسارات وارد شده به معادن: ایجاد مشکل در استخراج معادن و تخریب و ریزش معادن
1-8- خسارات وارد شده به خطوط لوله انتقال نفت و گاز و خطوط انتقال برق و تلفن

 

2- خسارتهای غیر مستقیم  این نوع خسارتها، خسارات وارد شده به انسان و منابع محیطی را دربر می گیرد که موجب بالا رفتن هزینه های زندگی و هزینه های بهره برداری از محیط می گردد. از جمله خسارات غیرمستقیم حرکتهای توده ای، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:  
2-1- پیامدهای زیست محیطی: ایجاد پهنه های ناپایدار و حساس به فرسایش و تشدید فرسایش سطحی خاک، تغییر شکل بستر و جدار رودها، تغییر ترکیب شیمیایی و فیزیکی آب و خاک، ایجاد طغیانهای شدید و مهاجرت جانوارن از مناطق آسیب دیده (تغییر زیستگاه)
2-2- کاهش قدرت تولیدی و حاصلخیزی اراضی
2-3- هزینه اقدامات اضطراری: اسکان موقت آسیب دیدگان و ...
2-4- هزینه ثبات و آرامش اجتماعی
2-5- هزینه پاکسازی مواد انباشته شده
2-6- افزایش مهاجرت ساکنین مناطق آسیب دیده به مناطق دیگر
2-7- افزایش میزان ترافیک و قطع عبور و مرور
2-8- کاهش ارزش زمین در مناطق خطر

 

*** در مجموع در نظرات جهانی، در مقایسه با دیگر بلایای طبیعی، به دلایل ذیل به مدیریت و ارزیابی خسارات حرکتهای توده ای کمتر توجه شده است : 
1- بیشترین حرکتهای توده ای در مناطق کوهستانی کم جمعیت رخ داده و به میزان کمتری جوامع انسانی را تحت تاثیر قرار داده اند.
2- حرکتهای توده ای منفرد، به ندرت خسارتهای قابل توجهی را وارد نموده اند و وحشت مردم از آنها خیلی کمتر از زلزله بوده است.
3- در مقیاس جهانی، اهمیت کمتری برای حرکات توده ای در نظر گرفته می شود. این در حالی است که این پدیده در ارتباط مستقیم با سایر بلایا بوده و همزمان یا کمی بعد از وقوع زلزله، سیل، رگبار، گردباد یا آتشفشان به وقوع می پیوندد.
4- خسارات حاصل از حرکات توده ای کوچک و فراوان، ثبت و منتشر نشده است؛ از سوی دیگر، برآورد زمانی و مکانی دقیقی از خسارات جانی و مالی و اثرات زیست محیطی حرکتهای توده ای صورت نگرفته است.