سد دیواری محکم که به منظور مهار کردن یا تغییر مسیر آب در عرض دره یا میان دو کوه و در مسیر رود ایجاد می‌کنند. افزودن ارتفاع آب به‌وسیله ایجاد سد، می‌تواند فقط به منظور مهار یا تغییر مسیر آب رودخانه باشد و یا ذخیره کردن آب در پشت سد برای کشاورزی، آبیاری وآبرسانی و یا حتی تولید انرژی برقابی منظور اصلی در ایجاد سد بوده باشد.

از آنجا که آب جمع شده در پشت یک سد، می‌تواند نیروی بسیار عظیمی به سد وارد کند، در طراحی سدها، اصلی ترین مسئله استاتیکی(ایستایی)، غلبه بر این نیرو و رسیدن به شرایط پایداری است که با تخلیه و یا آبگیری سد، پیوسته برقرار باشد.

از نقطه نظر استاتیکی، سدها به دو گروه عمده تقسیم می‌گردند:

علاوه بر این انواع دیگری از سدها نیز وجود دارد مانند سدهای پایه دار، سدهای پشت بند دار و سدهای چوبی که به لحاظ اهمیت کمتر و استفاده ناچیز تر به آنها پرداخته نمی‌شود.

سدهای قوسی

اساس نیروی غلبه بر فشار آب در این سدها، انتقال این نیرو به دیواره‌های دره و در حقیقت شکل هندسی سد است. این سد‌ها حداقل در مقیاسهای بزرگ، غالبا از بتن مسلح ساخته می‌شوند. به منظور جلوگیری از ورقه ورقه شدن سطوح مختلف بتن روی یکدیگر، بسیاری از سدهای بزرگ از این نوع، بصورت لیفت به لیفت و معمولا "بصورت لیفتهای 2 یا 3 متری بتن ریزی می‌گردد. سطح هر لیفت بتن ریزی شده سریا" شسته می‌گردد تا بتن لیفت (مرحله) بعدی به بتن قبلی خوب بچسبد و از ورقه ورقه شدن سطوح مختلف بتن روی یکریگر جلوگیری گردد. این سدها بصورت بلوک بلوک ساخته شده وسرانجام بین بلوکها که درزه نامیده می‌شود دوغاب سیمان تزریق مگردد و سد بصورت یکپارچه عمل می‌اًکند.

 

 

                          سد  لیتان                                                                            سد کارون ۳

سدهای وزنی

برای اینکه در برابر فشار بسیار زیاد آب، مقاومت مناسبی به‌وسیله وزن سازه سد صورت پذیرد، این نوع از سدها معمولاً حجم بسیار عظیمی دارند. بدیهی است در ساخت سازه‌ای با این حجم، اقتصادی ترین مسئله، بحث تامین مصالح است. بنابراین این سدها معمولاً از مصالح موجود در محل احداث خود بهره می‌برند. بدیهی است که در دسترس ترین این گونه مصالح سنگ و خاک است. سد‌های وزنی به همین دلایل امروزه در دو نوع سدهای بتنی و سدهای خاکی ساخته می‌شوند.

سدهای خاکی

در ساخت سدهای خاکی، آنچه که در واقع جلوی آب را می‌گیرد، یک هسته نسبتاً نازک رسی است. خاک رس این خاصیت را دارد که با مرطوب شدن، به عایق خوبی برای نفوذ آب تبدیل می‌گردد.(از همین رو بام خانه‌های قدیمی کاهگل می‌شده‌است) بجز هسته رسی،مابقی حجم سد را سنگ و خاک غیر محلول در آب تشکیل می‌دهد. چرا که سنگهای محلول پس از مدتی باعث کاهش وزن سد و به هم خوردن نتایج محاسبات خواهند شد.

سدهای خاکی همواره با مشکل محدودیت ارتفاع مواجهند و به درد دره‌های عریض و کم شیب می‌خورند(سد پانزده خرداد دلیجان). بر عکس سدهای قوسی مناسب دره‌های عمیق و کم عرضند. (سد کرج)

مطالعات زمین شناسی

اگر سدی بدون مطالعات کافی زمین شناسی احداث گردد، بی شک تنها یک فاجعه اقتصادی از خود بجا می‌گذارد. تمامی نواحی که دریاچه سد آنها را می‌پوشاند و همچنین زیر سازه سد باید بطور دقیق مورد گمانه زنی قرار گیرد. وجود تنها یک بخش آهکی در اطراف دریاچه باعث خواهد شد تا آب به تدریج بخش آهکی را از بین برده و به خارج راه نفوذ پیدا کند. نظیر چنین واقعه‌ای برای سد لار افتاد و این سد در حال حاضر از یک سوم ظرفیتش بهره برداری می‌نماید.

مطالعات زیست محیطی به مجموعه مطالعاتی گفته می‌شود که اثر تغییرات ایجاد شده توسط سد و دریاچه آن و همچنین تقلیل آب پایین دست را بر روی زیست بوم منطقه محاسبه و هزینه یابی می‌کنند. علاوه بر این این اثر باید بر روی شهرها و روستا‌ها و سایر المانها(همچون آثار باستانی در مورد سد سیوند) مورد بررسی قرار گیرند.

سدهای معروف جهان

  • قدیمی ترین سد شناخته شده جهان سد الکفره (Sadd al Kafara) در ۱۱ کیلومتری جنوب شرقی حلوان مصر بین سالهای ۲۷۵۰ تا ۲۹۵۰ قبل از میلاد (حدود ۵۰۰۰ سال فبل) با طول ۱۱۵ و ارتفاع ۱۲ متر ساخته شده‌است.
  • سد هوور
  • بزرگ‌ترین سازه بتنی جهان سد گراند کولیی روی رودخانه کلمبیا در واشنگتن است

سدهای ایران:

سدهای تاریخی

سدهای صنعتی و کشاورزی